Μιλώντας ελληνικά σαν ξένη γλώσσα

Της Εύας Στάμου

Είναι πλέον φαινόμενο συνηθισμένο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: αναρτήσεις επιθετικού περιεχομένου και υβριστικού χαρακτήρα γραμμένες ανορθόγραφα με κεφαλαία γράμματα. Όσοι ασχολούμαστε με το φέισμπουκ και το τουίτερ συναντάμε τέτοιου είδους αναρτήσεις καθημερινά. Πρόκειται για κείμενα χωρίς ειρμό, ασύντακτα, ασυνάρτητα κι αδόμητα, με κύριο στόχο τον εκφοβισμό ή τον διασυρμό κάποιου με του οποίου τις ιδέες ή την πολιτική δράση διαφωνεί ο γράφων. Στις περισσότερες μάλιστα περιπτώσεις οι συγγραφείς τους δηλώνουν απερίφραστα την υποστήριξή τους για φασιστικά κόμματα και αναμασούν κάποια από τις πολλές θεωρίες συνωμοσίας (για τους Εβραίους, τους Μασόνους ή τα Νεφελίμ) που κάνουν το γύρο των ακροδεξιών ιστολογίων.

Η διατύπωση και η ορθογραφία είναι τόσο κακές που δίνουν την εντύπωση ότι προέρχονται από κάποιους των οποίων τα ελληνικά είναι η δεύτερη ή η τρίτη γλώσσα. Είναι φανερό ότι οι συγγραφείς τους δεν αγνοούν μόνο την Ιστορία, τη γεωπολιτική κατάσταση ή την επιστήμη της οικονομίας, αλλά και βασικές αρχές της ελληνικής γραμματικής.

Είναι, νομίζω, εύλογο να αναρωτηθούμε τι υποδηλώνει αυτό το φαινόμενο. Έχουμε άραγε να κάνουμε με την περίπτωση ανθρώπων που δεν είχαν την ευκαιρία να ολοκληρώσουν την βασική εκπαίδευση και των οποίων η παιδεία είναι δυστυχώς τόσο ελλιπής ώστε τα γραπτά τους να δίνουν την εντύπωση ότι διδάχτηκαν την ελληνική γλώσσα σε μεγάλη ηλικία; Μήπως, εσφαλμένα, θεωρούμε πως κατανοούν ό,τι και οι υπόλοιποι κι έπειτα από εμβριθή συλλογισμό καταλήγουν σε αυτά που γράφουν – ενώ θα έπρεπε να λάβουμε υπόψη μας την πιθανότητα το πρόβλημα να ξεκινά από την δυσκολία τους να αντιληφθούν το νόημα βασικών όρων καθώς και των εννοιών που αφορούν σε κοινωνικοπολιτικά ζητήματα;

Ας δώσω ένα παράδειγμα από διαφορετικό πεδίο: μια κλασική μεθοδολογική αρχή για τη βελτίωση παιδιών που έχουν μαθησιακές δυσκολίες είναι να διαπιστώσουν οι ειδικοί αν το πρόβλημα αφορά τη δεξιότητα να εκφραστούν αποτελεσματικά ή αν αντιθέτως πηγάζει από αδυναμία να εστιάσουν στο περιεχόμενο των εκφράσεων των άλλων. Θα μπορούσε η αρχή αυτή να εφαρμοστεί και στην περίπτωση των ενηλίκων που γράφουν κείμενα τα οποία δεν ακολουθούν ούτε τους πιο απλούς κανόνες σύνταξης και σημασιολογίας;

Πρόβλημα κατανόησης ή ιδεολογία 

Ένα τρίτο ερώτημα αφορά στο αν τα άτομα αυτά εκφράζονται με τον συγκεκριμένο τρόπο επειδή δεν μπορούν να κατανοήσουν σχήματα πιο περίπλοκα από αυτά που προβάλει η φασιστική ιδεολογία ή αν, αντίθετα, έλκονται από τη φασιστική ιδεολογία για άλλους λόγους (ταξικούς, οικονομικούς, ψυχολογικούς) και υιοθετούν αυτόν το χυδαίο τρόπο επικοινωνίας ώστε να εκφοβίσουν τους πολιτικούς αντιπάλους τους.

Όποια κι αν είναι η εξήγηση σε τέτοιες περιπτώσεις η απρόσκοπτη επικοινωνία και η αμερόληπτη ανταλλαγή επιχειρημάτων είναι απλώς αδύνατη, εφόσον οι λάτρεις του φασισμού φαίνεται ότι αδυνατούν να συμφιλιωθούν με τον ορθό λόγο.

Την ίδια στιγμή, δεν γίνεται να αποφύγουμε την σκέψη ότι οι συγγραφείς τέτοιων κειμένων είναι θύματα κάποιων επιτήδειων που χειρίζονται οργανωμένα την ανάγκη πολλών ατόμων για έξωθεν καθοδήγηση και υπακοή σε ηγετικές μορφές. Άλλωστε όσο περισσότερο δυσκολεύεσαι να κατανοήσεις έλλογα πώς λειτουργεί η πραγματικότητα τόσο πιο εύκολα ενστερνίζεσαι την κοινωνική προκατάληψη, την συνωμοσιολογία και τον ρατσισμό. Η υποβόσκουσα επιθετικότητα των οπαδών, έτοιμη να εκδηλωθεί με εκρηκτικό τρόπο ακόμη και μπροστά στην πρόκληση μιας απλής ανάρτησης στο διαδίκτυο που αμφισβητεί τον τρόπο σκέψης τους, χρησιμοποιείται από τους επιτήδειους προκειμένου να αυξήσουν τη διαδικτυακή τους δύναμη και να προπαγανδίσουν τις ρατσιστικές ιδέες τους.